Devalüasyon nedir; kelime anlamı olarak ‘’değer düşürümü’’dür. Bir ülkenin para biriminin, bilinçli olarak yabancı para birimleri karşısında değerinin düşürülmesi ‘’devalüasyon’’ olarak tanımlanır. Finansal terimler arasında bulunan devalüasyon yani paranın devalüe edilmesi, hükümetlerin ticari anlamda avantaj yaratmak adına aldığı bir karardır. Ancak devalüasyon kararı almak bir ekonominin olumsuz hatta kriz durumunda olunduğunu ifade eder. Devalüasyon Türkiye dahil pek çok ülkede, bu zamana kadar çok kere uygulanmıştır.
Peki, ticari kaygılarla uygulanan ekonomide devalüasyon nedir neden yapılır? Devalüasyon olursa ne olur? Devalüasyon olursa bankadaki para ne olur? Devalüasyon olursa dolar ne olur, dolar devalüasyon ilişkisi nasıldır? Devalüasyon Türkiye tarihleri nelerdir? Türkiye’de en son ne zaman devalüasyon yapıldı? İşte, devalüasyon nedir neden yapılır ve çok daha fazlası hakkında bilgiler…
İçindekiler
Ekonomide Devalüasyon Nedir ?
Ekonomide devalüasyon nedir; cari açık vermekte olan ülkenin, kendi resmi para birimini, diğer ülkelerin para birimleri karşısında değerini düşürmesidir. Devalüasyon, İngilizce ‘’devaluation’’ kelimesinin Türkçe karşılığıdır.
Bir başka ifade ile devalüasyon nedir; bir hükümetin kendi aldığı karar ile sabit kurdan vazgeçmesi ve dalgalı kura geçiş yapmasıdır.
Devalüasyon kararı alındığında, hükümet ve hükümetin ekonomi yetkilileri tarafından alınan karar ile ülkenin para biriminde ve de ticaret alanında değişiklikler yapılır. Böylelikle ihracatın artması, ithalatın azalması, dış ekonomik faaliyetlerin artırılması tüm bunların sonucunda da cari açığın en aza indirilmesi veya kapatılması hedeflenir.
Devalüasyon sağlıklı ve istikrarlı ekonomilerin aldığı bir karar değildir. Dolayısı ile bir ülkede devalüasyon kararı alınıyorsa, o ekonomide ya kriz söz konusudur ya da ekonomi cari açık vermektedir.
Devalüasyon Neden Yapılır ? Bir Ülke Neden Devalüasyon Yapar? Devalüasyon Yapılmasının Nedenleri Nelerdir ?
Buraya kadar devalüasyon nedir açıkladık… Peki, devalüasyon neden yapılır? Bir ülkede paranın devalüe edilme kararı alınmasının en temel nedeni; o ülkenin yani ekonominin dış ticaret açığı veriyor olmasıdır. Eğer bir ekonomide toplam ithalat, toplam ihracattan fazla ise o ekonomi dış ticaret açığı veriyordur. Devalüasyon kararı alınmasının en önemli nedeni de budur.
Dış ticaret açığı veren ülke, hedefini ithalat değil ihracat olarak belirlediğinde ve de dış ticaret açığını en aza indirmek istediğinde resmi para biriminin değerini diğer para birimleri karşısında düşürme kararı yani devalüasyon kararı alabilir.
Devalüasyon nedir neden yapılır daha basit bir şekilde açıklayalım; sabit kur üzerinde ilerleyen ülkeler eğer üretimde yetersizse ve de küresel çapta kayda değer bir satış yapmıyorsa, istikrarlı olarak ihtiyaçların karşılanması için dışarıdan hizmet ve ürün alır. Bu da ihracat ve ithalat dengesinin kaybedilmesine neden olur.
İthalat ve ihracat dengesinin kaybedilmesi de; yıl sonunda dış ticaret açığı nedeniyle masrafların karşılanması için para biriminin değersizleşmesine yol açar. Bu durumda da söz konusu ülkenin ithalat yapması zorlaşır ve ülkenin iç pazarında hareketlilik sağlanmış olur. İç pazarın hareketlenmesi de borçlanmanın önüne geçmekte etkilidir.
Kısacası devalüasyon nedir neden yapılır; ithal malların pahalılaşması ve yerli malların fiyatının da aşağı çekilmesi için. Çünkü ithalat baskılandığında ihracat artış gösterir.
Ekonomide Devalüasyon Olunca Ne Olur ? Devalüasyon Sonuçları Nelerdir ?
Finans sektöründe ve siyasi arenada paranın devalüe edilmesi söz konusu olunca pek çok kişi devalüasyon nedir neden yapılır, devalüasyon olursa ne olur gibi soruların yanıtını araştırıyor. Bir ekonomide devalüasyon kararı alındığında ne olduğunu maddeler halinde açıklayalım:
- Dıştan alım yapmak zorlaşır (ithalat)
- İthal mal ve hizmetler pahalılaşır
- Yerli üretim malları ucuzlar (ucuzlaması hedeflenir)
- Ülkenin iç pazarı hareketlenir
- Dış ticaret açığı azaltılır
- Enflasyon yaşanır
- Ülke genelinde satın alma gücü düşer
Devalüasyon Olursa Bankadaki Para Ne Olur ?
Devalüasyon söylentileri çıktıkça, bankada parası olanlar devalüasyon olursa ne olur, devalüasyon olursa bankadaki para ne olur araştırması yapıyor. Eğer devalüasyon olursa, bankadaki para Türk lirası cinsinden ise paranın alım gücü düşmüş olur. Eğer bankadaki para döviz cinsinden ise alım gücü artar.
Devalüasyon Olursa Dolar Ne Olur ? Dolar Devalüasyon Nedir ?
Devalüasyon olursa, paranın devalüe edildiği ülkede dolar artar. Sonuçta devalüasyon nedir; ülkenin para biriminin, diğer ülke para birimleri karşısında değerinin düşürülmesidir. Bu durumda parası devalüe edilen ülkenin parası düşer, dolar artırılır. Yani sabit kurdan dalgalı kura geçilir.
Devalüasyon Ne Zaman Olur ?
Devalüasyon ne zaman olur; bir ülkenin hükümet yetkililerinde karar alındığında olur. Bu kararın verilme nedeni de; ülkenin dış ticaret açığının artmasıdır. Yani; dış ticaret açığı artış gösteren ülkeler, iç pazarı hareketlendirmek ve ithalat ihracat dengesini bulmak istediğinde , cari açığı en aza en aza indirmek için paranın devalüe edilmesi kararını alabilir.
Enflasyon ve Devalüasyon Nedir? Enflasyon Devalüasyon İlişkisi
Bir ekonomide devalüasyon yaşandığında enflasyon yükselir. Buna bağlı olarak faizler artar ve faizlerin artması, ekonominin yavaşlamasına yol açar. Parası devalüe edilen ülke bu durumda iken daha çok ihracata yönelir. Çünkü bu koşullar altında ithalat pahalılaşır; devletin dışarıdan satın alma (ithalat) gücü düşer.
Devalüasyon Tersi Nedir ?
Devalüasyon nedir neden yapılır araştırması yapan pek çok kişi, bu finansal terimin paranın bilinçli olarak değer kaybına uğratılması olduğunu öğrendiğinde, bunun tersinin mümkün olup olmadığını yani devalüasyon tersi nedir merak ediyor.
Devalüasyon tersi; revalüasyondur. Revalüasyon; para değeri düşen ülkelerde, paranın değerinin artırılması amacıyla, ülkenin merkez bankası eliyle piyasaya müdahale edilmesidir. Tam anlamıyla revalüasyon, devalüasyonun tersidir.
Devalüasyon Türkiye | Türkiye Devalüasyon Tarihleri
Devalüasyon Türkiye tarihinde defalarca kez uygulanmıştır. Türkiye dönem dönem dış ticaret açığını kapatmak için sabit kur anlayışından vazgeçmiş, dalgalı kur anlayışına geçmiş ve Türk Lirası’nın devalüe etmiştir. Bu dönemler de Türkiye ekonomisi tarihinde kriz dönemleri olarak anılmıştır. Çünkü Türk Lirası’nın alım gücü ciddi anlamda düşmüştür.
Yazımızın bu kısmında Türkiye devalüasyon tarihleri ve Türk Lirası’nın devalüe edilmesi hakkındaki ayrıntılara yer vereceğiz…
1- Türkiye Devalüasyon Tarihi: 1946
Türkiye’de ilk devalüasyon 1946 yılında yapılmıştır. Türkiye’de bu dönem, 15.hükümet dönemine denk gelmektedir. Dünyada yaşanan savaşların beraberinde getirdiği ekonomik zorluklardan Türkiye de etkilenmiştir ve Türk parası, diğer ülke paraları karşısında değer kaybetmiştir.
2- Türkiye Devalüasyon Tarihi: 1958
Türkiye’de yaşanan ikinci devalüasyon, Adnan Menderes hükümeti dönemine denk gelmektedir. 4 Ağustos 1958’de yapılan devalüasyon ile 2,83 lira dolaylarında seyreden dolar, 9 liraya çıkartılmıştır.
3- Türkiye Devalüasyon Tarihi: 1970
Üçüncü büyük devalüasyon Türkiye’de 10 Ağustos 1970 yılında, Süleyman Demirel döneminde gerçekleştirilmiştir. Alınan bu karar ile 9 lira olan bir ABD doları, 15 liraya çıkartılmıştır.
1978 yılına kadar da farklı zamanlarda mini devalüasyonlar yapılmıştır. Dolayısı ile her yapılan mini devalüasyonlar ile Türk parası dolar karşısında daha da değer kaybetmiştir. 1978 yılı sonunda da 1 ABD doları 19 lirayı bulmuştur.
4- Türkiye Devalüasyon Tarihi: 1980
Dördüncü büyük devalüasyon Türkiye’de 24 Ocak 1980 kararları kapsamında yaşanmıştır. Açıklanan paket, %33’lük devalüasyonu öngörüyordu. Bu dönemde bir ABD doları 1980 yılında 90 lira, 1981 yılında 133 lira, 1982 yılında ise 191 liraya ulaştı.
Yaşanan bu durum yani döviz kurundaki belirsizlik, faizlerin artış göstermesine yol açtı. Toplum nezdinde bankerler krizi yaşandı.
5- Türkiye Devalüasyon Tarihi: 1994
Türkiye devalüasyon tarihleri arasında 1994 de bulunmaktadır ve bu dönem Türkiye ekonomisine ‘’1994 Krizi’’ olarak geçmiştir. Turgut Özal’ın hayatını kaybetmesiyle hükümet değişmiş ve yeni hükümet oldukça ciddi bir dış ticaret açığı ile karşılaşmıştır.
Dış ticaret açığının çok daha fazla büyümemesi ve mevcut olan dolar hacminin artırılması için Başbakan Tansu Çiller tarafından ‘’5 Nisan Kararları’’ ile Türk Lirası’nın %38 devalüe edilmesi kararı verilmiştir. Fakat Merkez Bankası’nın aldığı kararlar, alım gücünde düşüş yaratmış ve döviz tahmin edildiği gibi ilerlememiştir. Hatta aksi olarak daha çok yüksek dolar rezervi erimiştir.
6- Türkiye Devalüasyon Tarihi: 2001
2001 yılı Türkiye ekonomi tarihine ‘’2001 Türkiye Ekonomik Krizi’’ olarak geçmiştir. 1990’lı yıllarda enflasyon yüksekliği ile mücadele eden Türkiye, o dönem yaşanan doğal afetler ve siyasi tartışmalar neticesinde ekonomik olarak darlığa girmiştir.
Yüksek enflasyon ile mücadele edemeyen o dönemin hükümeti, IMF’ye 16 milyar borçlanmış fakat borcunu zamanında ödeyememiştir. Yaşanan 1999 depremi ile de Türkiye ve Türkiye ekonomisi büyük yaralar almış, ‘’Örtülü Devalüasyon’’ yöntemine gitmiştir.
a- Örtülü Devalüasyon Nedir ?
Örtülü devalüasyon nedir; hükümet yetkililerinin devalüasyon kararı almadan ve bunu duyurmadan yaşanan devalüasyondur.
b- Türkiye’de Devalüasyon En Son Ne Zaman Oldu?
Resmi kayıtlara göre Türkiye’de devalüasyon en son 2001 yılında oldu. 2001 yılında krizle boğuşan Türkiye’de örtülü devalüasyon yaşanmış ve bunun neticesinde dolar karşısında Türk parası %40 değer kaybetmiştir. Ayrıca Türkiye’nin borcu 29 katrilyon artmıştır.
İlginizi Çekebilir: Resesyon Nedir, Resesyon Sebepleri Nelerdir?
